Pedagogika to nauka to nauczaniu, czyli dziedzina wiedzy, zajmująca się procesem edukacji, zarówno kształceniem, jak i wychowywaniem. Istnieje wiele jej kierunków, jednym z nich, który ostatnimi laty wyjątkowo prężnie się rozwija, jest pedagogika specjalna.
Przedmiotem jej działań jest kształcenie oraz wychowanie, a podmiotem - osoby, które wymagają określonego wsparcia z uwagi na różnorodne bariery, uniemożliwiające im kształcenie się w standardowy sposób, jak i też przejawiające wyjątkowe zdolności, wykraczające ponad program.
Pedagogika specjalna i jej istota
Istotą pedagogiki specjalnej jest niesienie pomocy i wsparcia osobom z różnorodnymi ograniczeniami, które znacząco wpływają na ich proces kształcenia oraz wychowania, jak i socjalizacji. Jej zadaniem jest nauczanie, wspomaganie wychowywania oraz rewalidacja, czyli usprawnianie obniżonych funkcji i kompensowanie ich poprzez te, które są prawidłowo wykształcone. Pedagogika specjalna zajmuje się prowadzeniem zajęć rewalidacyjnych, czyli takich, które mają za zadanie właśnie z jednej strony jak najbardziej korygować występujące deficyty, a z drugiej starać się zastępować obniżone funkcje tymi, które stanowią mocne strony danej osoby. Z założenia ten dział pedagogiki zajmować się miał wyłącznie osobami niepełnosprawnymi fizycznie, aczkolwiek jego dynamiczny rozwój sprawia, że obejmuje specjalistyczną pomocą coraz więcej grup. Dziś pedagogika specjalna ma także pomagać rozwijać potencjał oraz motywować do wysiłku poznawczego osoby przejawiające ponadprzeciętne zdolności intelektualne.
Działy pedagogiki specjalnej
Działami pedagogiki specjalnej są:
- pedagogika rewalidacyjna - zajmuje się osobami o specjalnych potrzebach edukacyjnych ze względu na niepełnosprawność intelektualną lub fizyczną. W ramach pedagogiki rewalidacyjnej wyróżniamy kilka dziedzin, takich jak oligofrenopedagogika (kształcenie i wychowanie osób z niepełnosprawnością intelektualną), tyflopedagogika (kształcenie i wychowanie osób z uszkodzeniami wzroku), surdopedagogika (kształcenie i wychowanie osób z uszkodzeniami słuchu);
- pedagogika lecznicza, zwana również terapeutyczną - zajmuje się kształceniem oraz wspomaganiem wychowania osób chorych przewlekle lub nieuleczalnie oraz niepełnosprawnych ruchowo, którym stan zdrowia utrudnia lub uniemożliwia standardowe kształcenie w placówce. Jej zadania obejmują nauczanie w warunkach dostosowanych do możliwości danej osoby przy współdziałaniu z personelem medycznym oraz szereg działań, zmierzających do poprawy jakości życia osoby chorej, w tym jej funkcjonowania społecznego oraz emocjonalnego;
- pedagogika resocjalizacyjna - zajmuje się kształceniem i wychowaniem osób zagrożonych niedostosowaniem społecznym oraz przejawiających zaburzenia zachowania, co stwierdzone jest przez specjalistę. Osoby takie poddaje się oddziaływaniom resocjalizacyjnym, czyli ogółowi procesów, zmierzających do wpojenia i wypracowania u jednostki prawidłowych wzorców funkcjonowania. Przeprowadzana jest między innymi w zakładach karnych, ośrodkach socjoterapeutycznych ale również w szkołach czy nawet w rodzinie. Pedagogika resocjalizacyjna zajmuje się więc wspieraniem działań resocjalizacyjnych, jak i dążeniem do ogólnego rozwoju osoby przy jednoczesnym wykluczeniu czynników negatywnych, które ten rozwój zaburzają. W praktyce oznacza to działania, które mają sprawić, że dana osoba będzie zachowywała się w akceptowany sposób. Prowadzone są rozmowy, konsultacje, może zostać włączona terapia psychologiczna oraz pedagogiczna, zwłaszcza w przypadku licznych zaległości edukacyjnych. W wielu wypadkach dobre skutki odnoszą treningi umiejętności społecznych, treningi panowania nad emocjami, itp.
Co ciekawe, pedagogika specjalna zajmuje się również osobami wybitnie zdolnymi, w związku z czym dynamicznie rozwija się jej dział, zwany pedagogiką zdolnych. Oddziaływania te adresowane są do osób z wyjątkowo wysokim potencjałem intelektualnym i/lub tych, które przejawiają wybitne uzdolnienia, np. artystyczne, sportowe, itp. Pedagogika zdolnych obejmuje dostosowanie programu edukacyjnego do potrzeb wychowanka, w tym rozbudowanie go o elementy, które będą pozwalały na rozwijanie talentów. Wydawać by się mogło, że osoby zdolne są idealnym materiałem dla nauczycieli. Nic bardziej mylnego. Praca z osobami wybitnie zdolnymi wymaga nie mniej zaangażowania niż praca z osobami o specjalnych potrzebach.
Należy bowiem wiedzieć, jak pracować z uczniem zdolnym, aby w odpowiedni sposób wykorzystywać jego potencjał oraz wspomagać rozwój przejawianych talentów, aby ich nie zaprzepaścić. Osoby zdolne nierzadko zdają sobie sprawę ze swoich umiejętności i mogą lekceważąco podchodzić do procesu kształcenia, gdyż zdobywanie wiedzy przychodzi im z łatwością. Zadania pedagoga specjalnego w tym momencie to monitorowanie pracy danej osoby oraz ukierunkowywanie jej rozwoju przy jednoczesnym mobilizowaniu do wysiłku poznawczego, który adekwatny jest do posiadanych przez nią wysokich możliwości.
Jak zostać pedagogiem specjalnym?
Aby zostać pedagogiem specjalnym należy ukończyć takie studia wyższe z przygotowaniem pedagogicznym. Na studiach będziemy uczyć się między innymi jak nauczać osoby o specjalnych potrzebach edukacyjnych, w jaki sposób funkcjonują osoby niepełnosprawne, jak i wybitnie zdolne. Studia wyposażą także w wiedzę na temat rozwiązywania różnorodnych problemów, jakie pedagog specjalny może napotkać w przyszłej pracy. Poza wiedzą teoretyczną niezbędne są również umiejętności praktyczne, wynikające ze zdobytych wiadomości. Pedagog specjalny powinien potrafić diagnozować potrzeby osób niepełnosprawnych oraz wybitnie zdolnych, opracować plan edukacyjno-wychowawczy oraz wdrożyć go, jak również objąć jednostkę odpowiednim wsparciem. Studia kończą się odbyciem praktyk zawodowych. Absolwent pedagogiki specjalnej znajduje zatrudnienie w placówkach oświatowych, w tym w szkołach, specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych, zakładach poprawczych, poradniach specjalistycznych, środowiskowych domach samopomocy, młodzieżowych ośrodkach socjoterapeutycznych, warsztatach terapii zajęciowej, zakładach aktywności zawodowej, placówkach wychowawczych czy w sądownictwie.
Czy każdy może zostać pedagogiem specjalnym?
Studia z zakresu pedagogiki specjalnej ukończyć może praktycznie każdy ale w tym zawodzie niezbędne są również pewne kompetencje oraz cechy charakteru, które mogą pomóc nam w efektywnej pracy z osobami o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Pedagog specjalny powinien być osobą otwartą, tolerancyjną, wrażliwą, empatyczną ale i kreatywną, komunikatywną, życzliwą i cierpliwą.
Zawód z misją
Wiele osób uważa, że pedagog to zawód z misją. W przypadku pedagoga specjalnego dokładnie tak jest: szczególnie, jeśli pracuje z osobami niepełnosprawnymi. Wychowankami jego będą osoby o dysfunkcjach, czy to w rozwoju intelektualnym czy fizycznym. Bez względu na to, czy przyjdzie nam pracować z osobą niewidomą czy niepełnosprawną intelektualnie, musimy tak dopasować metody pracy z nią, aby dana jednostka mogła w optymalny sposób zdobywać wiedzę oraz inne umiejętności, przydatne w życiu. Pamiętajmy, że nauczanie to nie tylko siedzenie w szkolnej ławce, na proces pedagogiczny składa się zarówno kształcenie, jak i wychowywanie, wspieranie oraz przeprowadzenie rehabilitacji, w tym rehabilitacji społecznej, czyli integrowaniu osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem. To dla pedagogiki specjalnej nie lada wyzwanie, zwłaszcza dziś, w czasach pozornej tolerancji ale i wzrastającego wykluczenia. Omawiana gałąź pedagogiki przeżywa dziś jednak prawdziwy rozkwit: rośnie popularność kierunku studiów, tworzone są nowe placówki, sprzyjające edukacji niepełnosprawnych, zmierza się kompleksowej rewalidacji, czy usprawnianiu funkcjonowania osób o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Wspomaga się również edukacje osób zdolnych, ab pomóc im w rozwoju i sprawić, by przejawiane talenty stanowiły ich kapitał na przyszłość. Zawód pedagoga specjalnego jest dla wielu osób go wykonujących źródłem satysfakcji. Jeśli wykonywany jest z pasją, niesie wiele radości, bez względu na to, czy nasz wychowanek to osoba niepełnosprawna czy wybitnie zdolna.
Link w tekście jest sponsorowany.
Komentarze